Werk exoskeletten
Een werk exoskelet is een draagbaar skelet dat je zelf kunt aansturen. Werk exoskeletten worden toegepast bij mensen met zwaar en fysieke werkzaamheden. De primaire functie van een werk exoskelet is het ondersteunen van een of meerdere lichaamsdelen waardoor het lichaam minder wordt belast.
Wat is een werk exoskelet?
Er zijn nog veel zware werkzaamheden die door de mens worden uitgevoerd, met klachten aan het bewegingsapparaat tot gevolg. Een manier om deze klachten te doen afnemen, is het inzetten van werk exoskeletten. Gelukkig gaat de ontwikkeling van werk-exoskeletten erg snel. Steeds meer bedrijven testen ze uit om te onderzoeken of (werk)handelingen die een verhoogd risico op gezondheidsschade hebben, minder belastend worden als deze hulpmiddelen worden ingezet.
Een werk exoskelet is in een mechanische skelet met robotische en mechatronische componenten. Een exoskelet zorgt er voor dat mensen extra lichamelijk ondersteund wordt tijdens zware en fysieke werkzaamheden. Met behulp van een exoskelet kunnen nog meer krachten benut worden. De ontwikkeling van exoskeletten klinkt heel futuristisch, maar is inmiddels al echt een technisch begrip geworden.
Er zijn verschillende merken exoskeletten op de markt n.l.:
Actieve exoskeletten:
deze werken met motoren en hebben sensoren. De sensoren registreren wat de motoren moeten ‘weten’ om de juiste kracht op het juiste tijdstip te leveren. Actieve exoskeletten zijn adaptief: de ondersteuning kan zich steeds aan de behoefte aanpassen. Hoewel in potentie breed toepasbaar zijn er op dit moment nog maar weinig op de markt.
Passieve exoskeletten:
Hebben geen motoren, maar maken gebruik van verend materiaal. Eenmaal uitgerekt wil dat materiaal terug naar de beginpositie. Dit leidt tot krachten in het exoskelet die de gewenste ondersteuning geven, bijvoorbeeld bij een voorovergebogen werkhouding. hierbij wordt de ondersteuning geboden door de materialen zelf (geen extra stroombron nodig). Deze zijn lichter en eenvoudiger toepasbaar. Ze kunnen zich echter niet aanpassen aan de omstandigheden (denk aan verschillende gewichten tillen
Zorgt een werk exoskelet voor extra spierkracht?
Nee, maar het grote voordeel van een exoskelet is wel dat het ondersteuning biedt tijdens fysiek zware werkzaamheden. Door de ondersteuning van het werk exoskelet heb je minder spierkracht nodig. Je spieractiviteit neemt hierdoor af waardoor je aan het einde van de werkdag nog steeds energiek bent.
De verlaging van de spieractiviteit heeft automatisch een positief effect op de belasting van verschillende lichaamsdelen (afhankelijk van het soort exoskelet). Werkzaamheden worden hierdoor gezonder en veiliger uitgevoerd. Preventief zorgt dit voor een vermindering van de fysieke belasting en wordt uitval en ziekteverzuim op de lange termijn voorkomen.
Het algemene doel van alle werk exoskeletten is het minimaliseren van blessures en vermoeidheid en daarmee het verhogen van de kwaliteit en de efficiëntie. Een exoskelet richt zich op (werk)houdingen die veel voorkomen en kunnen leiden tot werk gerelateerde spier- en gewrichtsaandoeningen. Deze aandoeningen zijn voornamelijk in de rug, nek, schouders en
ledematen. De gezondheidsproblemen variëren van lichte pijnklachten tot ernstige medische aandoeningen waarvoor ziekteverlof of medische behandeling nodig is.
Het is wel goed om te beseffen dat een werk exoskelet geen wondermiddel is. Bijvoorbeeld bij arbeidsongeschiktheid vanwege een hernia gaat een werk exoskelet niets veranderen. Iemand met een prothese zal met een werk exoskelet dezelfde beperkingen ervaren als zonder dit hulpmiddel. Maar ook deze werknemers zullen bij het uitvoeren van zware werkzaamheden een verlaging van de krachten op hun lichaam ervaren door het dragen van een werk exoskelet.
Waarbij is een werk exoskelet allemaal inzetbaar?
Werk exoskeletten zijn er in verschillende soorten en maten. Ze worden gebruikt in de industrie (automotive, bouw, logistiek, infrastructuur) en in de zorg (operatiekamers, IC afdelingen). De acceptatie van de exoskeletten ligt wat hoger in de industrie omdat het inzetten van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) daar al meer is geaccepteerd.
Werk exoskeletten kunnen binnen en buiten worden gebruikt. Het is belangrijk om per type werk exoskelet te checken of deze gebruikt kunnen worden onder alle weersomstandigheden. Als deze omstandigheden niet zijn onderzocht is het meestal mogelijk om over het werk exoskelet je eigen beschermende kleding te dragen. Daarnaast is het ook verstandig om ook te checken of het werk exoskelet is getest in ATEX zones (explosiegevaarlijke omgevingen).
Het is essentieel dat het exoskelet goed aansluit op je werkhouding. Daarmee bedoelen we dat het je niet hindert in de werkbewegingen. De enige manier om dit goed te ervaren, is door het uit te proberen en te ervaren of het exoskelet inzetbaar is voor jouw type werkzaamheden.
Ben je verplicht om een werk exoskelet in te zetten?
Vanuit de wet- en regelgeving wordt bepaald dat elk bedrijf zich aan de Arbowet dient te houden. Dat betekent dat elk bedrijf verplicht is een preventiemedewerker en een arbo-arts aan te stellen. Daarnaast dienen er oplossingen gevonden te worden als bepaalde handelingen een verhoogd risico geven op gezondheidsschade.
Als er sprake is van veel staand, voorovergebogen of ‘boven het hoofd’ werk dat niet verbeterd kan worden met een arbeid-hygiënische strategie, dan zouden werk exoskeletten de uitkomst kunnen bieden.
In de Arbowet staan voor de fysieke belasting geen gezondheidskundige grenswaarden. Wel geeft artikel 5.2 in het Arbobesluit aan dat:
“De arbeid wordt zodanig georganiseerd, de arbeidsplaats wordt zodanig ingericht, een zodanige productie- en werkmethode wordt toegepast of zodanige hulpmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen, worden gebruikt, dat de fysieke belasting geen gevaren met zich kan brengen voor de veiligheid en de gezondheid van de werknemer.”
De artikelen 5.3 t/m 5.5 geven vervolgens aan dat de risico’s geïnventariseerd en geëvalueerd dienen te worden, dat de werkplek ergonomisch ingericht moet worden en dat er voorlichting gegeven dient te worden. Daarbij verwijst het Arbobesluit naar de Europese richtlijn 90/269/EEG, betreffende de minimum veiligheids- en gezondheidsvoorschriften voor het handmatig hanteren van lasten (tillen, dragen, duwen en trekken). Deze richtlijn zegt onder meer dat gevaar van met name rugletsel voor de werknemer door passende maatregelen wordt vermeden of verminderd, waarbij met name wordt gelet op de kenmerken van de werkomgeving en de eisen van de taak, met inachtneming van diverse nader omschreven kenmerken van de tilsituatie.
De Arbowet kent geen specifieke eisen over hoeveel een werknemer mag tillen. Wel staat in het Arbobesluit (art 5.2) beschreven dat fysieke belasting (en dus ook tillen) geen gevaren met zich mee mag brengen voor de veiligheid en de gezondheid van de werknemer. Om toch wat richting te geven aan veilig tillen is op basis van onderzoek bepaald dat 23 kilo het maximum toegestane gewicht is dat door één persoon getild mag worden. Dit maximum geldt echter alleen in de meest ideale tilomstandigheden.
Het is goed om te beseffen dat een exoskelet hieraan niets verandert. Een exoskelet dient niet als hulpmiddel om de belasting te kunnen verhogen of om onaanvaardbare situaties acceptabel te maken. Een passief exoskelet dient om de mens te ondersteunen, niet om productiviteit op te drijven. Het is dus echt een PBM (persoonlijk beschermingsmiddel).
En daarnaast zijn exoskeletten uitstekende preventieve oplossingen voor fysiek belastende werkprocessen. Preventie zal in de toekomst steeds meer een centrale rol in gaan nemen in de wet en regelgeving.
Conclusie
Werk exoskeletten zijn zeer goede preventieve hulpmiddelen die bepaalde specifieke houdingen kunnen ondersteunen. Indien deze houdingen passen bij de fysiek belastende werkzaamheden die je dagelijks uitvoert dan is een exoskelet zeker het proberen waard.
Werken mag geen uitputtingsslag zijn. Aan het einde van je werkdag zou je genoeg energie over moeten hebben om je favoriete sport te beoefenen. Met een exoskelet zorg je beter voor je lichaam waardoor je minder last hebt van slijtage en langer van een gezond leven kan genieten.
Daar staat tegenover dat een exoskelet goed moet passen bij je werkzaamheden. Het is af te raden om een exoskelet te kopen zonder het uit te proberen. Om een succesvolle toepassing van een werk-exoskelet te garanderen is het belangrijk dat er bij de aanschaf en bij eventuele pilots goede begeleiding aanwezig is. Dit houdt enerzijds in dat er een gedegen introductie en implementatie op de werkvloer plaats moet vinden. Anderzijds dient er samen met de medewerkers een protocol te worden geschreven rond het gebruik van het exoskelet.